Stres w miejscu pracy wpływa negatywnie  nie tylko na zdrowie fizyczne i psychiczne pracownika, ale także na całą firmę czy organizację. Jakie mogą być jego przyczyny i konsekwencje? Jak pracodawca może mu zapobiegać?

Przyczyny i objawy stresu

Stres to niespecyficzna reakcja organizmu na bodziec stresowy. Definiując – jest to sytuacja, w której zewnętrzne wymagania są postrzegane przez jednostkę, jako niezgodne z jej możliwościami i potrzebami.  Mobilizujący stres, zwany eustresem, wpływa pozytywnie na nasze działania. Jednak negatywny, silny stres zwany dystresem, z czasem prowadzi do fizycznego i psychicznego wyczerpania człowieka. 

Stres w miejscu pracy może łączyć się z wieloma czynnikami. Najczęściej wymieniane są takie stresory jak: tempo pracy powyżej możliwości pracownika, natłok zadań, krótkie terminy realizacji zadań czy nadgodziny. Kolejnymi przyczynami może być zbyt duża odpowiedzialność,  monotonność, presja czasu, wymagania niewspółmierne do możliwości – zbyt trudne lub poniżej kwalifikacji.  Problemem są też sztywne godziny pracy, zbyt mała kontrola pracownika nad wykonywaniem zadań, brak jasno określonych obowiązków, sprzeczne wymagania i zadania, konflikty personalne, brak współpracy, mobbing.

Mniej oczywistym stresorem mogą być warunki w miejscu pracy, takie jak zbyt wysoka lub niska temperatura, hałas, oświetlenie. Ważnym aspektem wydaje się też stres związany z problemem pogodzenia pracy z życiem rodzinnym, prywatnym. 

W chwili odczuwania stresu zmieniają się warunki funkcjonowania organizmu ludzkiego. Stres powoduje wzmożone wydzielanie hormonów, szybszy oddech i bicie serca, wzrost ciśnienia, złość, roztargnienie, niepokój, problemy z koncentracją, tiki nerwowe, bezsenność, utratę apetytu. 

Konsekwencje długotrwałego stresu 

Stres jest naturalną reakcją, dlatego jeśli jest chwilowy, nie stanowi zagrożenia. Jednak długotrwała praca w stresujących warunkach może prowadzić do wyniszczenia organizmu. Przewlekły stres prowadzi do pogorszenia zdrowia i samopoczucia, w tym zaburzeń lękowych, depresji, uzależnień, zawału mięśnia sercowego, nadciśnienia. Stres obniża też odporność, narażając człowieka na łatwiejsze zapadanie na różnego rodzaju choroby. Zestresowany pracownik traci chęć i motywację do wykonywania pracy. Zaczyna unikać kontaktu ze współpracownikami, wycofuje się, często jest nieobecny w pracy. 

Mimo, że konsekwencje stresu dotykają jednostkę, nie można zapominać, że stres pracownika wpływa negatywnie na całą organizację. Niekorzystne konsekwencje dla firmy obejmują między innymi: 

  • niską efektywność pracownika
  • większe prawdopodobieństwo popełnienia błędów, wynikające z problemów z koncentracją
  • obniżone zaangażowanie i motywację 
  • częstą nieobecność w pracy i zwolnienia lekarskie
  • obniżoną jakość wykonywanych zadań 
  • wyższe koszty rekrutacji nowych kandydatów  w przypadku wyczerpania psychicznego i fizycznego pracownika 

Co może zrobić pracodawca? 

Największą rolę w minimalizacji i zapobieganiu stresowi u pracowników gra pracodawca. Zapewnienie komfortowych warunków pracy sprzyja nie tylko zdrowiu jednostek, ale także efektywności całego zakładu pracy. Niektóre z działań jakie mogą podjąć pracodawcy to na przykład: 

  • modyfikacja zadań – zmienność zadań, poszerzanie ich aby pracownik nie popadł w rutynę 
  • partycypacja pracowników – udział pracowników w podejmowaniu decyzji, opiniowanie, przyjmowanie uwag, tak aby pracownik mógł czuć się kluczową częścią firmy
  • nagradzanie pracowników za zaangażowanie
  • ustalenie jasnych zasad i obowiązków 
  • opracowanie reguł dotyczących rozwiązywania pojawiających się konfliktów
  • równoważenie obciążenia pracą 
  • informowanie pracowników o przeprowadzanych zmianach, wyjaśnianie przyczyn i konsekwencji, aby zapobiec lękom i plotkom
  • wprowadzenie elastycznych godzin pracy
  • zapewnienie szkoleń radzenia sobie ze stresem i dostęp do psychologa 
  • zawieranie umów na czas nieokreślony, co osłabia strach przed zwolnieniem
  • tworzenie harmonogramów z wyznaczonymi zadaniami i terminami

Jak jednostka może radzić sobie ze stresem? 

Warunki w miejscu pracy mają niewątpliwie ogromny wpływ na stres, jednak indywidualnie także możemy stosować sposoby radzenia sobie z nim. Co możesz sam_a zrobić? Po piewsze – dobrze być wyrozumiałym w stosunku do siebie i innych. Stres w pracy bardzo często dotyczy perfekcjonistów, którzy czują presję robienia wszystkiego najlepiej. Jednak czasami warto odpuścić, szczególnie w sytuacjach dużego napięcia. Należy też być świadomym swoich emocji i starać się je kontrolować, bez duszenia ich w sobie.

 Podnoś własne kwalifikacje-  poczujesz się pewniej na swoim stanowisku i zmniejszysz lęk przed ewentualnym zwolnieniem.  Pamiętaj o odpoczynku i regeneracji – czas dla rodziny, sport, spacery, hobby, fizyczny i psychiczny odpoczynek od roli zawodowej to ważna część dbania o swój stan zdrowia. Nie wahaj się rozmawiać o swoich emocjach, wątpliwościach i lękach z rodziną i najbliższymi. Sama świadomość posiadania sieci wsparcia ma duży wpływ na nasz stan psychiczny. 

I przede wszystkim: jeśli czujesz że stres cię przerasta, nie miej oporów przed wizytą u specjalisty. 

 

Źródła:

OSTROWSKA, M., MICHCIK, A. Stres w pracy–objawy, konsekwencje, przeciwdziałanie. Bezpieczeństwo Pracy: nauka i praktyka, 2014, 5: 12-15.