Mobbing nie posiada zadowalającego odpowiednika w języku polskim. Często zjawisko mobbingu określa się mianem psychoterroru, molestowania moralnego, dręczenia moralnego. Najogólniej mówiąc, jest to działanie polegające na prześladowaniu, poniżaniu czy szykanowaniu pracowników – w sposób werbalny lub niewerbalny. 

Jeśli chodzi o definicje prawne, Art. 943 § 2 mówi, że mobbing “oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”

Mobbing jest dzielony na różne rodzaje:

  • mobbing poziomy, polegający na dręczeniu pracownika przez współpracownika. Często ofiarami stają się osoby w jakiś sposób odmienne od danej grupy pracowników (na przykład kobieta w grupie mężczyzn, odrębność rasowa, religijna i podobne)
  • mobbing pionowy, na linii przełożony- podwładny.  To według badań najczęstszy rodzaj mobbingu, w którym pracownik zazwyczaj znosi wszystko, aby za wszelką cenę utrzymać się na rynku pracy. 

Czasem rozdziela się drugi wariant, mówiąc o tym, że terroryzowanie pracownika przez szefa to mobbing pochyły. Mobbingiem pionowym zaś, nazywa się często pomijane i rzadsze zjawisko dręczenia przełożonego przez jego podwładnych. 

Jakie działania obejmuje mobbing? 

Mobbing może obejmować kilka obszarów działania.

Są to często zachowania związane z komunikacją.  Na przykład kiedy forma, częstotliwość spotkań  z przełożonym zaczyna przekraczać granice zdrowego rozsądku. Jeśli cały czas jesteś wzywany/a  “na dywanik” lub przeciwnie – odbiera ci się jakąkolwiek możliwość rozmowy z szefem, prawdopodobnie padasz ofiarą mobbingu. Znamienny jest też sposób komunikacji, taki jak rozmawianie w sposób obcesowy, wrogi, lekceważący. Mogą to być też żarty o podtekście seksualnym, czy inne zachowania będące molestowaniem werbalnym. 

Kolejnym zbiorem działań są zachowania niszczące autorytet czy podważające kompetencje pracownika. Mobberzy szykanują ofiary, próbując zainicjować działania kwestionujące ich kompetencje, poddają krytyce wykonywaną pracę czy polecenia. 

Szykanowaniem jest też przydzielanie zbyt dużej ilości zadań obciążających pracownika. Mogą to być także zadania za trudne czy wymagające, a jednocześnie słabo płatne. Równolegle wszystkie rezultaty tych zadań zostają nieustannie poddawane krytyce.  

Zachowania niewerbalne takie jak izolowanie, lekceważenie pracownika nierzadko bywają przejawem mobbingu.  Często jest to jednak ostateczna, nasilniejsza forma dręczenia, kiedy poprzednie działania nie przynoszą rezultatów. Są to sytuacje, gdy pracownikowi nie powierza się żadnych zadań, utrudnia kontakt ze współpracownikami, a prośby o przydzielanie jakichkolwiek obowiązków są ignorowane. 

 

Typowe działania mobbingowe to na przykład:

  • zmuszanie do zostawania po godzinach, często niepłacenie za nadgodziny
  • szantażowanie zwolnieniem
  • wyznaczanie nierealnie krótkich terminów zadań
  • złośliwe uwagi, lekceważenie, wrogi sposób komunikacji
  • pozbawianie premii, nagrody bez uzasadnienia
  • odmawianie urlopu czy zwolnień 
  • krytykowanie i poniżanie w obecności współpracowników lub klientów
  • niechciane żarty czy propozycje o podtekście seksualnym 

 

Co mogą zrobić firmy aby przeciwdziałać mobbingowi?

 Według prawa pracodawca zobligowany jest do przeciwdziałania mobbingowi. 

Organizacja powinna więc przede wszystkim zadbać o właściwy system komunikacji, polegającym na drożnym przepływie informacji między współpracownikami oraz pracownikami i kadrą. Słusznym jest też stosowanie czytelnych zasad awansu. Pracownik powinien być świadomy, że wspinanie się po szczeblach kariery nie jest zależne od agresji wobec konkurencji. Ważnym działaniem jest także system szkoleń dla menedżerów na temat relacji interpersonalnych, budowania zespołu oraz wprowadzenie czytelnego systemu ocen okresowych. 

Inne działania, które może podjąć firma: 

  • wypracować zasady zwalniania pracowników – przedstawić powód i otwarcie komunikować pracownikowi decyzję
  • zainicjować kampanię antymobbingową dla pracowników, aby ci potrafili dostrzegać jego przejawy i szukać pomocy
  • posiadać jasny, czytelny i identyczny dla wszystkich pracowników sposób feedbacku 
  • stworzyć system ocen przełożonych przez pracowników, aby zarząd firmy posiadał informację o sposobie działań przełożonych 

 

Co możesz zrobić jako pracownik? 

Jeśli jako pracownik, czujesz że jesteś ofiarą mobbingu, jak najszybciej poinformuj o tym przełożonego. Kiedy osobą mobbującą jest twój szef, spróbuj o zaistniałej sytuacji poinformować kierownictwo wyższego szczebla. Możesz złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy lub skontaktować się z działającymi w Polsce organizacjami antymobbingowymi. 

Pamiętaj, że mobbing to przestępstwo, więc jak ofiara możesz starać się  w sądzie o odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu psychicznym czy fizycznym. Jednak to na poszkodowanym spoczywa obowiązek udowodnienia, że padł on ofiarą mobbingu. Wygranie sprawy nie jest więc łatwe,  często ciągnie się miesiącami.  Aby sobie w tym pomóc, możesz już wcześniej zbierać dowody: prowadzić notatki, opowiadać znajomym i współpracownikom o swoich doświadczeniach, zachowywać e-maile będące przejawem mobbingu. 

Pamiętaj, że możesz rozwiązać umowę o pracę w powodu mobbingu. Jeśli dręczenie odbija się niekorzystnie na Twoim zdrowiu – nie wahaj się iść do lekarza, który może wypisać długoterminowe zwolnienie. 

Źródła:

Sidor-Rządkowska, M (2003). Mobbing – zagrożenie dla firmy i pracowników. Dwumiesięcznik “Zarządzanie zasobami ludzkimi”. 

Jako poszukujący pracy, powinieneś wiedzieć, że mobbing jest jednym z najczęstszych problemów występujących w miejscu pracy. Dlatego warto wybierać firmy, które stosują odpowiednie procedury przeciwdziałania temu zjawisku. Jedną z nich jest hiree – platforma rekrutacyjna oparta na dowodach i napędzana sztuczną inteligencją. Firmy korzystające z tej platformy muszą przestrzegać określonych standardów etycznych i mieć jasno określoną politykę antymobbingową. To oznacza, że pracownicy mają pewność, że ich prawa będą chronione i będą mogli działać w bezpiecznym środowisku pracy. Zdecydowanie warto skorzystać z takiej możliwości podczas poszukiwania wymarzonej pracy!