W czasach kapitalistycznego rozwoju rodzi się coraz więcej osób czujących presję szybkiej kariery zawodowej i wysokich zarobków. Jednak wraz z nimi intensywnie dorasta kolejny społeczny problem – pracoholizm. Człowiek silnie zaangażowany w swoją pracę, całkowicie pochłonięty obowiązkami swojego stanowiska, które pojmuje jako sens życia – wydaje się być idealnym pracownikiem z perspektywy pracodawcy i firmy.
Zadowolony z osiągnięć szef i rozwijający karierę pracownik…. Można zapytać – gdzie więc leży problem?
Jeśli jednak spojrzymy na zjawisko szerzej – zorientujemy się, że pracoholizm powinniśmy oceniać negatywnie. Nie tylko ze względu na zdrowie psychiczne pracownika, lecz także biorąc pod uwagę szkodliwość uzależnienia dla zatrudniającej go organizacji.
Czym jest pracoholizm i jakie są jego objawy?
Pracoholizm przez wielu psychologów definiowany jest w odmienny sposób, posiadając różne składowe i przyczyny. Generalnie jednak zjawisko pracoholizmu opiera się na zasadach rządzących każdym innym nałogiem – jest po prostu uzależnieniem. W tym wypadku uzależnieniem od używki, którą jest praca. Sposób funkcjonowania pracownika jest skutkiem jego uzależnienia, objawiającego się wysokim zapotrzebowaniem na pracę, która jest głównym ogniwem jego samooceny. Przymus pracy jest tak duży, że osoba odczuwa “syndromy odstawienia” w przypadku jej braku.
Objawy uzależnienia od pracy można opisać w wymiarach poznawczych, emocjonalnych oraz behawioralnych. Osoby uzależnione wykazują zbyt długi czas pracy tygodniowej (zazwyczaj powyżej 50 godzin). Ich myśli zdominowane są przez pracę, mają na jej punkcie “obsesję”. Charakterystycznym objawem są także pozytywne emocje związane z wykonywaniem czynności zawodowych i głęboka satysfakcja z ich wypełniania oraz silne negatywne odczucia, kiedy osoba nie pracuje.
Objawy, które mogą Cię zaniepokoić u siebie lub osób Ci bliskich to między innymi:
- nadmierne poruszanie tematów pracy w czasie prywatnym
- przynoszenie pracy do domu
- pracowanie ponad 50 godzin tygodniowo
- rezygnacja z przysługującego urlopu i praca mimo choroby
- mocno ograniczony czas dla rodziny i bliskich
- wykonywanie wszystkich zadań samodzielnie i problem z delegacją obowiązków
- ciągłe, nawracające myśli o pracy
Co groźnego może nam zrobić uzależnienie od pracy?
Pracoholizm może wpływać na różne obszary funkcjonowania człowieka, takie jak życie osobiste i rodzinne, ale może być groźny także dla pracodawcy.
Pracoholicy doznają silniejszego stresu w pracy w porównaniu do grupy osób nieuzależnionych. Może to wynikać z faktu ponadwymiarowej liczby godzin pracy, wymagania od siebie więcej niż inni pracownicy czy stwarzania sobie problemów takich jak np. kryzysy. Silny stres może powodować wyższe prawdopodobieństwo wypalenia zawodowego. Pracoholizm wiąże się także z odczuwanym konfliktem na poziomie praca – życie prywatne, niższą satysfakcją z życia oraz słabszym poczuciem celowości życia.
Uzależnienie od pracy wpływa także na funkcjonowanie rodzinne. Pracoholików w porównaniu do niepracoholików cechuje gorsza jakość komunikacji, niejasno określone role rodzinne, mało efektywne strategie rozwiązywania problemów, kłopoty w utrzymaniu bliskich relacji. Dzieci pracoholików także odczuwają negatywne skutki uzależnienia rodziców. Dorosłe dzieci pracoholików zgłaszają większą ilość problemów psychicznych i fizycznych takich jak lęki czy depresja, często posiadają negatywny obraz rodziny. Dzieci i partnerzy pracoholików czują się bardziej samotni – nawet gdy pracoholik wraca do domu, bliskie mu osoby deklarują poczucie odrzucenia i odepchnięcia.
Z perspektywy organizacji zatrudniającej pracoholika jego uzależnienie może być postrzegane negatywnie i pozytywnie. Często jest to zależne od typu pracoholizmu i relacji osoby z pracą – czy pracoholik czuje przymus pracy czy zadowolenie z pracy? Na przykład cechy pracoholików perfekcjonistów takie jak nadmierna kontrola, sztywność zachowania, nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach nietypowych, przesadna dbałość o detale mogą szkodzić efektywności pracownika. Pracoholicy zorientowani na osiągnięcia, którzy wyznaczają sobie osiągalne cele oraz wyrażają wysoki poziom satysfakcji z pracy, mogą wprowadzać pozytywne konsekwencje organizacyjne. Związek między pracoholizmem, a skutkami dla organizacji, zależny jest zazwyczaj od jakości środowiska pracy, określanej przez wynagrodzenie, sukcesy czy możliwość realizacji celów będących wyzwaniami. Jednak trzeba zauważyć, że pozytywne aspekty zjawiska pracoholizmu istnieją wtedy głównie dla firmy. Pracodawca posiada wysoce zaangażowanego i efektywnego pracownika – ten jednak wciąż zaniedbuje inne obszary swojego życia.
Jak uchronić się przed pracoholizmem i jak pomóc osobie uzależnionej?
Diagnozy pracoholizmu i procesu leczenia może dokonać jedynie wykwalifikowany psycholog. Jeśli martwi Cię zachowanie swoje lub osób Ci bliskich poszukaj profesjonalnej pomocy.
Tym, co możesz zrobić samemu, jest prewencja i chronienie się przed uzależnieniem.
Warto ograniczyć czas pracy do 50 godzin tygodniowo, delegować swoje zadania i obowiązki nie dając się porwać twierdzeniu “ sam_a zrobię wszystko najlepiej”. Dobrym zachowaniem jest zaplanowanie czasu dla bliskich i rodziny, oraz wprowadzenie limitu rozmów na tematy zawodowe. Ważnym aspektem jest też analiza własnego zachowania, myśli i podejścia do pracy – na przykład uświadomienie sobie, że praca nie jest całym Twoim życiem. Posiadanie pasji i aktywności pozazawodowych, rozwijanie swoich zainteresowań jest kluczową kwestią w ochronie przed uzależnieniem.
Organizacje zatrudniające pracowników także mogą podejmować działania chroniące ich przed pracoholizmem. Dobrą praktyką jest na wprowadzanie programów work-life balance (zawierających takie punkty, jak na przykład dodatkowe urlopy rodzinne) lub modelowanie odpowiednich zachowań przez liderów (jak nie zostawanie w pracy po godzinach).
Jeśli zauważasz u siebie niepokojące objawy, nie ignoruj sygnałów. Przeanalizuj swoje zachowania, poszukaj pomocy, zadbaj o swoje zdrowie psychiczne oraz relacje z bliskimi Ci ludźmi.
Źródła:
- Dudek, B. (2008). Pracoholizm – szkodliwy skutek nadmiernego zaangażowania w pracę, Medycyna Pracy, 59(3), 247 – 254.
- Malinowska, D. (2014). Pracoholizm. Zjawisko Wielowymiarowe, Kraków: WUJ.
Jako kandydat do pracy, ważne jest, aby być świadomym potencjalnych zagrożeń związanych z uzależnieniem od pracy lub “pracoholizmem”. Nie tylko może to mieć negatywne konsekwencje dla twojego życia osobistego i samopoczucia, ale może również wpłynąć na twoją efektywność jako pracownika. W tym miejscu wkracza Hiree – ich zasilany sztuczną inteligencją rynek przyjmuje oparte na dowodach podejście do rekrutacji i selekcji, pomagając Ci znaleźć pracę, która jest zgodna z Twoimi umiejętnościami i wartościami bez poświęcania innych obszarów Twojego życia. Wykorzystując technologię do dopasowania kandydatów do stanowisk, które odpowiadają ich potrzebom i celom, Hiree może pomóc zapobiec uzależnieniu od pracy i promować zdrową równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Jeśli więc szukasz nowych możliwości, rozważ zwrócenie się do Hiree po bardziej zrównoważone podejście do rozwoju kariery.
